Bir Büyük Aşk

Ancak en azından batılı bir araştırmacıya göre, o zamanlar "Lenin'i tanıyan sosyalistler 1915'te, Armand'ın onun sevgilisi olduğuna kesin gözüyle bakıyorlardı." Bu mümkündür. Ocak 1916'da Armand, sahte bir pasaportla savaş karşıtı Fransız solcularıyla ilişki kurmak için Paris'e gittiğinde, Lenin'den temelli olarak ayrılmış olması da mümkündür. Çünkü İsviçre'ye geri döndüğünde sürekli olarak yer değiştirdi ve Lenin'i sadece bir kez, bir konferansta gördü. Lenin'in Armand'a 1915'te yazdığı iki mektupta ilişkileri hakkında üzücü bir yorum vardır. Armand, cinsel ahlak üzerine geliştirdiği fikirleri gençler için -özellikle kendi yetişkin kız çocukları için- Rusça bir broşürde toplamak niyetindeydi. Önce, tıpkı onbeş yıl önce Tolstoy'a yaptığı gibi, Lenin'in fikrini almaya karar verdi. Lenin cevabında (Armand'ın yazdığı mektup yayınlanmamıştır) nasıl olup da geçici bir tutkuyu incelikten yoksun (ah, incelikten son derece yoksun!) eşler arasındaki "sevgisiz öpüş"lerden daha "saf" ve daha "şiirsel" bulabildiğini sorar. Kadınların kurtuluşu ve cinsel özgürlük üzerine bu türden konuşmalar, özellikle burjuva ahlakının zararlı fikirlerine uygundur (bunu birkaç kez vurgular), toplumsal ve dinsel önyargıladan kurtulma isteği elbette; ancak "aşkta ciddiyet"ten kurtulmayı istemek, asla özgürlük değildir. Hayır, kadının cinsel özgürlüğü tamamıyla sosyalist toplumun, bu toplumun, "uygar proleter evliliğini" aşk temeline oturtan yeni devrimci evlilik yasalarının doğal sonucu olacaktır (ve ekler; ancak kesinlikle bunu söylemek zorundaysam "geçici ilişkiler (saf) da olabilir bayağı da")