1914 doğumlu Cahit Tanyol, dünyanın ikinci sosyoloji kürsüsüyle yaşıt, aynı kürsüde 37 yıl kesintisiz hizmet vermiş; şair, öğretmen, felsefeci, sosyolog, binlerce sayfayı bulan 1300'ün üstünde makale ve 15 kitap ile 97 yıla ulaşan verimli bir ömürdür. İşlediği ve incelediği konular, Türkiye tarihine yaptığı tanıklıklar, geçtiği farklı düşünce evreleri, bulunduğu eğitim, yazın ve düşün çevreleri açısından bakıldığında, bu kapsamlı ve geniş ilgi alanı içinde hemen hemen her konuya bir ucundan değinmiş, Türk sosyolojisini ve düşüncesini farklı yönleriyle etkilemiş bir sosyolog olarak Cahit Tanyol, kendi temel alanı dışındaki konularda da düşüncelerini ortaya koyan Hilmi Ziya Ülken ve Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu gibi, Cumhuriyet dönemiyle birlikte değişen toplumsal ve siyasal kodlar bağlamında kelimeler ve şeyler arasındaki anlam ilintisini yeniden kuran ansiklopedist sosyolog tipi içinde yer alır. Cumhuriyet'in birey-toplum-devlet ilişkisinde yaşadığı dinin tanımı, uygulama alanı ve dinî yaşamın pratikleri bağlamında yeniden biçimlenen devlet ve toplum örgütlenmesine bağlı olarak açığa çıkan toplumsal ve siyasal çatışmalara çareler bulmak için akademik çalışmaları ile ahlak ve örf ve âdetler sosyolojisi kapsamında çözüm önerileri üretmiş, laik devletin laik ahlak amacına yönelik açılımlar sunmayı amaçlamıştır. Bu süreç içinde, benzer veya farklı alanlarda önceki sosyologlarda / düşünürlerde olduğu gibi kendisine yüklenen görevi yerine getirmiş, Cumhuriyet'in modernleşmesi önündeki engellere veya eğilimlere, özellikle laik / anti-laik ekseninde şekillenen din bağlamında yapılaşmış farklılıkları ve yaklaşımları aşmak için fikirler üretme arayışını devam ettirmiştir. Cahit Tanyol, aldığı eğitimler, ilgilendiği ve yöneldiği konular, yaptığı üniversite görevi, yazın çevrelerinde ve entelektüel hayatta uzun yıllar yer alması sebebiyle; izleyeni, aktörü ve etkileyeni olarak büyük bölümüne tanıklık ettiği Türkiye'nin modernleşmesinde çeşitli fonksiyonlar üstlenen aydın tipinin bir örneğidir.
1914 doğumlu Cahit Tanyol, dünyanın ikinci sosyoloji kürsüsüyle yaşıt, aynı kürsüde 37 yıl kesintisiz hizmet vermiş; şair, öğretmen, felsefeci, sosyolog, binlerce sayfayı bulan 1300'ün üstünde makale ve 15 kitap ile 97 yıla ulaşan verimli bir ömürdür. İşlediği ve incelediği konular, Türkiye tarihine yaptığı tanıklıklar, geçtiği farklı düşünce evreleri, bulunduğu eğitim, yazın ve düşün çevreleri açısından bakıldığında, bu kapsamlı ve geniş ilgi alanı içinde hemen hemen her konuya bir ucundan değinmiş, Türk sosyolojisini ve düşüncesini farklı yönleriyle etkilemiş bir sosyolog olarak Cahit Tanyol, kendi temel alanı dışındaki konularda da düşüncelerini ortaya koyan Hilmi Ziya Ülken ve Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu gibi, Cumhuriyet dönemiyle birlikte değişen toplumsal ve siyasal kodlar bağlamında kelimeler ve şeyler arasındaki anlam ilintisini yeniden kuran ansiklopedist sosyolog tipi içinde yer alır. Cumhuriyet'in birey-toplum-devlet ilişkisinde yaşadığı dinin tanımı, uygulama alanı ve dinî yaşamın pratikleri bağlamında yeniden biçimlenen devlet ve toplum örgütlenmesine bağlı olarak açığa çıkan toplumsal ve siyasal çatışmalara çareler bulmak için akademik çalışmaları ile ahlak ve örf ve âdetler sosyolojisi kapsamında çözüm önerileri üretmiş, laik devletin laik ahlak amacına yönelik açılımlar sunmayı amaçlamıştır. Bu süreç içinde, benzer veya farklı alanlarda önceki sosyologlarda / düşünürlerde olduğu gibi kendisine yüklenen görevi yerine getirmiş, Cumhuriyet'in modernleşmesi önündeki engellere veya eğilimlere, özellikle laik / anti-laik ekseninde şekillenen din bağlamında yapılaşmış farklılıkları ve yaklaşımları aşmak için fikirler üretme arayışını devam ettirmiştir. Cahit Tanyol, aldığı eğitimler, ilgilendiği ve yöneldiği konular, yaptığı üniversite görevi, yazın çevrelerinde ve entelektüel hayatta uzun yıllar yer alması sebebiyle; izleyeni, aktörü ve etkileyeni olarak büyük bölümüne tanıklık ettiği Türkiye'nin modernleşmesinde çeşitli fonksiyonlar üstlenen aydın tipinin bir örneğidir.
