Gazzali'nin Kıyas Anlayışında Münasebe Kavramı

Gazzâlî (505/1111), edille-i şer'iyyenin Kitâb, sünnet ve icma'dan ibaret olduğunu ifade etmiş, kıyası ise bir hüküm çıkarma metodu olarak değerlendirmiş ve savunmuştur. Maslahat-ı mürseleyi, bu şekilde bir metot olarak da ele almamış, ancak onu kıyasla ilişkilendirerek kabul etmiştir. Münâsebe kavramı ise, Gazzâlî'nin metodolojisinde kıyas ve maslahatın kesişim noktasıdır. Nitekim Gazzâlî, makâsıd ve maslahatla ilgili önemli tespitlerini, illeti tespit ollarından "münâsebe" kavramı bağlamında ortaya koymuştur. Öte yandan son dönemdeki fıkıh usûlü çalışmalarında illetin tespit yollarının en önemlisi olarak ele alınan münâsebe kavramını, fıkıh usûlü tarihinde ilk olarak tanımlayan ve tasnife tabi tutan bilgin Gazzâlî'dir. Bununla birlikte o, bu hususta hocası Cüveynî'nin (478/1085) yanı sıra, Hanefî usulcü Debûsî'den (450/1039) etkilenmiştir. Cüveynî'nin etkisi, maslahat ve makâsıd eksenindeki tespitlerinde kendisini gösterirken; Debûsî'nin etkisi, münâsebe kavramını bir illeti tespit metodu olarak tahlil ederken başvurduğu "te'sîr" ve "mülâeme" kavramlarında ortaya çıkmaktadır.