İhvan-ı Safa'nın Dini ve İdeolojik Söylemi

İhvan-ı Safa topluluğunun ortaya koyduğu külliyat ve yapıp-ettikleri gözönünde bulundurulduğunda, onların bilimi, felsefeyi ve dini ideolojik amaçlar için kullandıkları söylenebilir. Ancak bu alanlarla ideolojileri arasında büyük mesafeler bulunmaktadır. Çünkü bu disiplinler o kadar birbiri içine nüfuz etmiştir ki, bundan dolayı onları ideolojileri, din ve felsefe anlayışlarından kopuk ve ayrı değildir. İhvan-ı Safa, din, felsefe ve kültür sahasında ortaya koyduğu dini-ideolojik projeyle, onuncu yüzyılın sınırlarını aşmış; din, ırk, etnik köken ve mezhep taassubuna dayalı ayrımcılığın dışına çıkarak İslam coğrafyasına yeni bin yılın reçetesini sunmuştur dersek herhalde abartmış olmayız. Fakat onlar tarafından ortaya konulan bu öğreti İslam dünyasından karşılık bulmuş mudur? Bu sorunun cevabı, özgürlükçü filozoflarımızdan sonraki Müslüman toplumunun içinde bulunduğu halin tasvirinde bulunabilir.