Tarih Bilincinden Yaşam Sevincine İnsanlığın Sözleri

Tarih bilinci bilge, ağır bir ihtiyar; yaşam sevinci ise kabına sığmayan, coşkun bir çocuk... Ender Helvacıoğlu, bu kitaptaki yazılarında tarih bilinci ve yaşam sevincini aynı bedende buluşturuyor ve bu sentezle bakıyor, insanlığın tarihi boyunca sarf ettiği sözlere ve insanın çağımızdaki haline: "İnsanlar gevezedir. İnsanlık ise çok nadir konuşur. Tıpkı Tanrı gibi. Tanrı da az konuşur. Bu ikisi, insanlık ve Tanrı, birbirlerine karşı konuşurlar. Birbirlerine yanıt verir, tartışırlar. Peki, insanlık nasıl konuşur? Tanrı gibi onun da elçileri vardır. Bu elçi bazen bir bilge, bazen bir filozof, bilimci veya sanatçı, bazen bir devlet adamı, bazen bir isyancı, bazen sıradan biri, hatta bir çocuk bile olabilir. Örneğin, en muhteşem insanlık sözlerinden olan ‘Gölge etme başka ihsan istemem', Anadolulu bir bilge aracılığıyla, Sinoplu Diogenes'ce söylenmiştir. Hem de tanrıların elçisi Büyük İskender'in ‘Dile benden ne dilersen' lafına karşılık. Tanrı ile insanın, elçileri aracılığıyla, sert bir biçimde karşı karşıya gelişlerini yansıtır bu diyalog. İnsanlık tanrıdan yapamayacağı şeyi istemiştir: Gölge etmeyen tanrı (egemen) olur mu? Ama çok daha sert bir karşılaşmada insanlık bir çocuğun ağzından konuşmuştur: ‘Kral çıplak!' Tanrı elçisinin karizmasını ancak bir çocuk çizebilir. Hem de ne çiziş! Tarihte bundan daha yıkıcı ve devrimci bir slogan var mıdır? ‘Dünya dönüyor', belki de Tanrılara en büyük meydan okuyuş. İnsanlık, hem derin bir tarih bilincini, hem bilimin isyanını, hem de doyumsuz bir yaşam sevincini içeren bu sözü, bilimsel devrimin simgesine, Galilei'ye yakıştırmıştır... Ey tanrılar ve temsilcisi egemenler, hükmünüz bir yere kadar, dünya yine de dönüyor... ‘Dünya dönüyor', sadece bir insanlık sözü değil, bir doğa sözü. Bu sözle aşık atabilecek tek bir deyiş var. Onu da yine Anadolulu bir bilge, Herakleitos söylemiş: ‘Her şey akar.' Bu da bir doğa sözü. Tanrıların bile ulaşamadığı evrenselliği yansıtıyor. Her şey akıyorsa eğer, artık bilim konuşur. Tanrı susar; Herakleitos, Galileo, Newton, Darwin, Marx, yani insanlık konuşur. İnsanlığın sözleri, insanın mücadelesinin koçbaşıdır. Büyük tarihsel dönüşümlerin, yani devrimlerin müjdecisidir. Bir nevi erken öten horozdur. Başı tanrılar tarafından kesilir; ama herkesi uyandırmıştır bir kere..."