Troleybüs Problemi _{Ya da Şişman Adamı Üst Geçitten Aşağı Atar mısınız?: Felsefi Bir Muamma}

İngiliz filozof Philippa Foot, aldatıcı bir biçimde basit bir düşünce deneyi tasarlamıştı.

Kontrolden çıkan bir troleybüs, onun önünde duran beş işçi, yan yolda duran bir kişi ve kaderi değiştirme imkânı. Sürücü olarak beş kişiyi öldürmeyi mi, yoksa bir kişiyi kurban etmeyi mi seçersiniz? Peki ya sürücü değil de elindeki bir şalterle troleybüsün yönünü değiştirebilecek, kenardan izleyen biri olsaydınız… Şalteri indirir miydiniz? Veya diyelim ki bir üst geçitten olayı izliyordunuz. İşçileri kurtarmanın tek yolu troleybüsün önüne ağır bir nesnenin düşmesi ve yanınızda çok şişman bir adam var. Şişman adamı üst geçitten aşağı atar mıydınız?

“Troleybüs problemi” olarak anılan bu ünlü senaryo ve varyasyonları yıllarca tartışma konusu olmuştur. Aristoteles ile Bir Karıncayiyen Washington'a Gider'in eş yazarı Thomas Cathcart, bu kitapta söz konusu problemi Kamuoyu Mahkemesi'ne çıkararak zekâsını, mizahını ve ciddi konuları ilginç bir şekilde popülerleştirme becerisini ortaya koyuyor. Felsefe ile etiği, sezgi ile mantığı kaygısız ama ilgi çekici bir şekilde sorgulayan bu kitabı açık fikirli olarak okursanız doğru ile yanlış anlayışınız değişebilir.

“Bu sürükleyici kısa kitap, gerçekçi, yerinde ve eğlenceli. Etikle ilgileniyorsanız, mutlaka okumanız gerekir.”
Gregory Stock

“Sempatik, esprili ve altında yatan felsefi konulara tamamen sadık.”
Robert Paul Wolff, Filozof